Ter illustratie bij de theorie over elasticiteit en vervorming, heeft klas VW4w zojuist gekeken naar een filmpje over een trekbank. De klas kijkt mij daarna vragend aan; het filmpje pakte niet goed uit.
Dit artikel is geplaatst in editie 9 van de NVOX uit 2017, het vakblad van de Nederlandse Vereniging voor het Onderwijs in de Natuurwetenschappen (NVON)
Soms heb je zo’n les die je naar eer en geweten goed voorbereid hebt, maar toch niet helemaal lekker loopt. Zo ook deze les over elasticiteit en vervorming. Dat dit het eerste jaar is dat ik lesgeef aan vwo-4, zal er zeker ook mee te maken hebben. Niet alleen lesstof die ik niet eerder uit heb hoeven leggen, ook nog eens een andere lesmethode dan in onze onderbouw gebruikt wordt. Even mijn draai vinden dus.
Voor mij de uitdaging om dit in de les nog recht te zetten. Ik zet de leerlingen met een kleine opdracht aan het werk en ga zelf ook aan de slag. Op zoek naar iets veerkrachtigs om mee te demonstreren, graai ik in mijn tas en pak de postelastiek die mijn whiteboardstiften bij elkaar houdt. Maar terwijl ik deze elastiek pak, besef ik dat deze niet past bij het spanning,rek-diagram van zacht staal (zie figuur 1) dat ik de leerlingen uit wil leggen. Een plastic draagtas zou misschien wel kunnen voldoen, bedenk ik me. Als kind speelde ik weleens met een plastic tas en die vervormde mooi wanneer ik daar met mijn vinger doorheen duwde.
Figuur 1: Spanning,rek-diagram van zacht ongelegeerd staal (Dirken, 2013)
Ik loop ons kabinet in op zoek naar een plastic tas, maar kan er geen vinden. In een hoek zitten de toa’s aan de lunch en ik maak ze deelgenoot van mijn probleem. Maarten, de toa biologie, grijpt in zijn broekzak: een gebruikt boterhamzakje, bedoeld voor hergebruik. “Heb je hier iets aan?”, vraagt hij. Na een niet te vermijden grap over de toa-salarissen, neem ik het plastic zakje dankbaar aan en knip hem in stroken van ongeveer een centimeter breed. Even zelf proberen: raak! Door het uitrekken van een strookje van het boterhamzakje, is de hele curve te voelen:
- Eerst reageert het kunststof elastisch. Het boterhamzakje kan licht uitgetrokken worden en veert terug wanneer deze losgelaten wordt.
- Het kunststof boterhamzakje begint te vloeien. Het vervormt bij mij zichtbaar mooi in het midden.
- Breken doet het nog niet; meer kracht is nodig. Het strookje rekt steeds verder uit.
- Net voordat het strookje kapotgaat, is te voelen dat je minder kracht hoeft te zetten.
Dit is precies wat ik nodig heb. Snel knip ik meer strookjes en ga ermee terug de les in. Tijd voor de leerlingen om zelf het spanning,rek-diagram te ervaren. Na de les pak ik mijn lesaantekeningen erbij. In rood schrijf ik erbij: practicum trekproef met boterhamzakje. Een toevalstreffer, die vanaf nu vast deel uit gaat maken van mijn lessen.
Bronnen:
- Dirken, M. et al. (2013). Newton, natuurkunde voor de bovenbouw. ThiemeMeulenhoff 978 90 06 31286 7
Download artikel: Trekproef NVOX
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.