Erik van de Leur werd tijdens FYSICA 2023 uitgeroepen tot Natuurkundedocent van het Jaar 2023. Deze enthousiaste docent vertelt over zijn overstap naar het onderwijs, lesgeven en alles wat hij doet om leerlingen te enthousiasmeren.
Dit artikel is geplaatst in de onderwijsspecial van Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde van december 2023.
“De collega die verantwoordelijk was voor mijn nominatie, vroeg de dag voor FYSICA 2023 of ik dacht dat ik gewonnen had. Ik had geen idee, maar de belangrijkste prijs voor mij is dat mijn collega’s dit voor mij gedaan hebben.”
De collega’s van Erik van de Leur droegen hem eind 2022 voor als Natuurkundedocent van het Jaar 2023. Uit alle inzendingen was de jury het meest onder de indruk van die Van de Leur.
Zij-instromer
Erik van de Leur begon zijn carrière in de industrie. Hij volgde een internationale opleiding mechatronica, een combinatie tussen werktuigbouwkunde, elektrotechniek en informatica en ging daarna als engineer werken in de industriële automatisering. Na een paar jaar werd hij consultant bij Capgemini. “Zij gingen echter steeds meer de industrie uit en de kantoorautomatisering in. Ik merkte dat mijn hart meer lag bij het technische deel. Daardoor begon ik een beetje te twijfelen, alhoewel ik nog steeds met plezier naar mijn werk ging.”
Rond die tijd leerde Van de Leur zijn vriendin kennen en zij vroeg hem of hij weleens aan het onderwijs had gedacht, want dat vond ze goed bij hem passen. Toen iemand anders binnen een week hetzelfde vroeg, begon Van de Leur nog meer te twijfelen en maakte hij een afspraak om een dag mee te lopen bij zijn oude natuurkundedocent. “Hij woonde toevallig bij mij in de straat. Tijdens die meeloopdag dacht ik: ‘Dit is het’. Dus de volgende dag heb ik me aangemeld voor de lerarenopleiding.” Vooral de dynamiek sprak Van de Leur erg aan. “Zoals mijn stagebegeleider destijds zei: ‘Elke dag in het onderwijs is anders’. Dat vind ik ook nog steeds de charme: je werkt met mensen, dus je weet ’s ochtends nooit wat er die dag gaat gebeuren.”
Van de Leur liep zijn stage op het Blariacumcollege in Venlo en werd daarna meteen gevraagd of hij wilde blijven. Inmiddels is hij eerstegraadsbevoegd voor natuurkunde en geeft hij alleen nog les in dit vak. In het begin doceerde hij ook scheikunde, techniek en informatiekunde.
Nieuwe ideeën voor in de klas
De jury van de Natuurkundedocent van het Jaar roemt Van de Leur om zijn creatieve ideeën, die hij vaak deelt met collega’s door ze te publiceren in de NVOX, het tijdschrift van de Nederlandse Vereniging voor het Onderwijs in de Natuurwetenschappen (NVON). Van de Leur zelf blijft bescheiden: “Niet al mijn lessen zijn altijd even spannend, maar ik probeer in mijn lessen wel zo veel mogelijk de actualiteit erbij te betrekken. Dat vind ik erg belangrijk. Denk bijvoorbeeld aan wat er nu in Oekraïne aan de hand is met de kerncentrale. Daar kan ik in mijn les heel goed op inhaken.” Ook probeert Van de Leur verschillende werkvormen in te zetten. Als een werkvorm goed uitpakt, dan schrijft hij daar een artikel over. “Dat wil ik dan niet voor me houden. Ik vind het leuk om dat te delen met collega’s. We dienen allemaal hetzelfde doel. Dus als we elkaar maar blijven inspireren, kunnen we samen het vak naar een hoger niveau brengen.” Een voorbeeld van een recente nieuwe werkvorm die Van de Leur heeft bedacht is een groot Lego-hoofd dat vol zit met balletjes. In elk balletje zit een natuurkundig onderwerp. Gedurende het jaar wordt het hoofd gevuld met de onderwerpen die behandeld worden in de les. Regelmatig haalt Van de Leur het hoofd erbij om er een onderwerp uit te halen en deze kennis weer op te frissen.
Het eerste artikel dat Van de Leur schreef ging over de alkanenslang, een soort dominospel dat hij voor scheikunde maakte. Daarbij moesten leerlingen de structuurformule en de scheikundige naam aan elkaar leggen. Ook maakte hij een bordspel met natuurkundige begrippen. “Dit zetten we voornamelijk in richting het eindexamen. Probeer maar eens een begrip uit te leggen aan je klasgenoten zonder het woord zelf te gebruiken. Dan weet je echt wat het begrip inhoudt.” Momenteel is hij bezig om een natuurkundige variant te maken van het spel Loco. Zijn collega’s helpen met aanvullen zodat ze voor alle niveaus opdrachten hebben.
Van de Leur gebruikt de schoolvakanties vaak om artikelen te schrijven. Zo wil hij binnenkort een artikel schrijven over het Lego-hoofd. “Het is mijn werk, maar ik haal er veel plezier uit. Daarom is de scheidslijn tussen werk en hobby heel vaag geworden.”
Enthousiasmeren
Het leukste deel van zijn werk vindt Van de Leur het enthousiasmeren van leerlingen. “Het is natuurlijk een cliché om te zeggen dat natuurkunde overal is, maar het is wel zo. Je kunt het heel tastbaar maken door een brug te slaan tussen wat we in de klas doen en wat er om je heen gebeurt. En dat is heel leuk om te doen.” Van de Leur wil alle leerlingen betrekken bij het vak. Niet alleen de leerlingen die een bètastudie gaan doen en geïnteresseerd zijn in natuurkunde, maar ook de leerlingen die natuurkunde nodig hebben voor hun vervolgopleiding en misschien wat minder interesse hebben voor het vak.
Van de Leur hoort vaak van leerlingen dat zijn enthousiasme aanstekelijk is. En soms delen ze zijn enthousiasme niet, maar vinden ze het wel heel mooi dat hij het zo leuk vindt. “Het leuke van het vak natuurkunde is ook dat het zo breed is. Je gaat van krachten naar elektriciteit naar de cirkelbeweging. Er is heel veel variatie, dat is ook voor leerlingen fijn. Er is altijd wel iets dat ze ligt.”
Van de Leur heeft een Instagram-account (@meneervandeleur) om dingen te kunnen delen met leerlingen. Het waren ook leerlingen die hem daar een aantal jaar geleden toe hebben aangespoord. “Ik kom vaak dingen tegen die leuk zijn om te delen. Eigenlijk net als in de klas probeer ik een koppeling te maken met alles wat er rondom leerlingen gebeurt, zoals bijvoorbeeld een maansverduistering. En het is heel leuk als je de volgende ochtend hoort dat een leerling wat langer op is gebleven om het te zien. Heel mooi als zij ook enthousiast worden.”
Van de Leur vertelt dat zijn school veel aandacht heeft voor leerlingen en veel mogelijkheden biedt om met maatwerktrajecten te werken. Dat kunnen excellente leerlingen zijn, maar ook leerlingen die op hoog niveau sporten of leerlingen die extra hulp nodig hebben. Van de Leur vindt het fijn om met kleine aanpassingen in het programma leerlingen te kunnen helpen. “Vaak zijn deze leerlingen ook heel gemotiveerd.”
Samenwerking met andere scholen
Naast het lesgeven helpt Van de Leur vanuit zijn consultancy-achtergrond het bestuur van de school ook in de samenwerking met twee andere scholen in Venlo. “Het is erg lastig om drie kleine campussen betaalbaar te houden. Ik heb de directie geholpen om te kijken naar de mogelijkheden die er zijn om samen te werken en hoe we dat proces in gang moeten zetten. Iets waar we al een tijd mee bezig zijn, omdat het erg complex is. De scholen willen graag hun eigen identiteit behouden, maar je moet ook kijken naar het belang van de koepel. Het lijkt er nu op dat een fusie de beste oplossing is.” Van de Leur en zijn school hoefden daarom niet lang na te denken over de besteding van het prijzengeld (1500 euro voor de school en 1000 voor de docent persoonlijk). Ze gaan met de hele natuurkundesectie uit eten. “Dat is goed voor de binding in deze roerige tijd.”
Loop een dag mee
Voor anderen die ook overwegen om het onderwijs in te gaan, al dan niet als zij-instromer, heeft Van de Leur een tip: “Loop net als ik een dag mee. Mail je oude natuurkundedocent en proef de sfeer.” Van de Leur zegt dat hij en zijn collega’s bij stagiairs vaak snel zien of iemand van nature voor de klas staat. “Je voelt snel aan of iemand het in zich heeft en er gelukkig van wordt. Ik heb zelf nog geen dag gehad dat ik met tegenzin naar school ging. Natuurlijk zijn er soms vervelende leerlingen, maar daar ben je professional voor. Ik ben nog nooit met lood in mijn schoenen een klas in gegaan. Ik blijf het leuk vinden! Het is ook gewoon een heel mooi vak. En je vak overbrengen is belangrijk, maar leerlingen een stap zien maken als mens en daaraan bijdragen is minstens zo belangrijk. En heel leuk om te zien.”